Twórcą metody jest prof. Vaclav Vojta czeski neurolog dziecięcy, który w latach pięćdziesiątych XX wieku obserwując dzieci z utrwalonym mózgowym porażeniem dziecięcym i innymi zaburzeniami ze strony centralnego układu nerwowego doszedł do bardzo odkrywczych jak na owe czasy wniosków. Stwierdził, że globalny wzorzec ruchu u dzieci dotkniętych MPDz., czyli ich postawa i sposób poruszania się jest prawie identyczny. Zawsze widoczny jest brak prawidłowego ustawienia kręgosłupa, co oznacza pogłębienie lub spłycenie jego krzywizn. Wynika z tego nadmierne przodopochylenie miednicy i brak prawidłowego centrowania w stawach kulistych ( biodrowych, barkowych). Widoczny jest zawsze brak wyprostu w stawach biodrowych i kolanowych, kości śródręcza i śródstopia są nie prawidłowo ustawione, dłonie i stopy są charakterystycznie wąskie. Prof. Vojta, jako pierwszy stwierdził, że jest ścisły związek pomiędzy postawą ciała a ruchem, czyli każdy ruch fazowy związany jest z utrzymaniem postawy danego odcinka ciała, co oznacza, że czym lepsza jest jakość postawy tym ruch jest lepszy, dokładniejszy. Oznacza to również, że każda zmiana ruchu na obwodzie musi się odnosić do napięcia organu osiowego tj. kręgosłupa.

Przełomowym odkryciem było stwierdzenie, że mózgowe porażenie dziecięce jest zatrzymaniem procesu rozwoju ruchowego człowieka, czyli różnicowanie ruchu zostało na jakimś etapie i z jakiegoś powodu zostało zahamowane i ważniejsze od zmian morfologicznych w mózgu jest miejsce, w którym dynamika rozwoju została zablokowana.

Prowadząc badania prof. Vojta szukał neurofizjologicznej metody, która nie tylko będzie działać na objawy, ale wpłynie przede wszystkim na odblokowanie tego, co hamuje dynamikę rozwoju. Wiedział, że prawidłowy rozwój ruchowy jest w człowieku genetycznie zakodowany i przebiega w sposób automatyczny. Kolejne etapy pojawiają się w określonej kolejności i zawarte są w ściśle określonych ramach czasowych. Mechanizmem napędowym rozwoju ruchowego jest ideomotoryka – motywacja do poznawania otoczenia, osiągania własnych celów, kontaktu z bliskimi. Stwierdził, że skoro prawidłowy rozwój mamy zakodowany w sobie to terapia musi w sposób bezpośredni wpływać na odblokowanie prawidłowych wzorców ruchu i poprzez ich wyzwalanie i uaktywnianie w centralnym układzie nerwowym, powodować ich przeniesienie na motorykęspontaniczną, co prowadzi do normalizacji rozwoju ruchowego. Zauważył, że przykładając ukierunkowany opór na nieprawidłowe napięcie mięśni można spowodować jego zmianę. Kolejnym etapem było stosowanie oporu w różnych pozycjach wyjściowych i stopniowe odkrywanie stref, których stymulacja dawała powtarzalne odpowiedzi ruchowe. W ten sposób zostały opracowane podstawy terapii, w której poprzez wywoływanie odruchowej lokomocji torowane są prawidłowe wzorce ruchowe i kodowane w centralnym układzie nerwowym. W trakcie stymulacji wyzwalane są globalne wzorce ruchowe, które zawierają wszystkie składowe prawidłowego rozwoju postawy i motoryki ciała, czyli: prawidłowe ustawienie kręgosłupa, łopatek, bioder, oraz idealne centrowanie stawów osiowych. Prowadząc terapię prowokujemy torowanie prawidłowego ruchu, które bazuje na genetycznie zakodowanych wzorcach ruchu obecnych w układzie nerwowym. Torowane bodźce stymulują procesy naprawcze w centralnym układzie nerwowym dzięki integracyjnej funkcji kory mózgowej i plastyczności. W terapii wykorzystywane są różne pozycje wyjściowe i stymulowane są różne strefy w zależności od celu, jaki jest postawiony. U pacjenta w trakcie stymulacji aktywnie, ale nieświadomie napinają się wszystkie mięśnie w odpowiedniej sekwencji czasowej i wzorcu ruchu, który uzależniony jest od pozycji wyjściowej (odruchowy obrót lub odruchowe pełzanie). W wyniku prowadzenia odpowiednio zaplanowanej terapii otrzymujemy poprawę, jakości funkcjonowania wyzwalanego wzorca ruchu, dzięki czemu poprawia się jego, funkcjonowanie w motoryce spontanicznej, co widać w ruchu postawie ciała. Niezwykle istotne jest, aby stymulacja stref odbywała się w sposób bezbolesny tak żeby stymulacji nie podlegały receptory bólu, gdyż może to wywoływać niepożądane reakcje. Oczywiście pozycja, w jakiej znajduje się pacjent nie jest komfortowa i dodatkowo jest wysiłek fizyczny, więc nie można liczyć na zadowolenie pacjenta, ale pojawiający się protest (płacz) wynika tylko i wyłącznie z powodu odczuwania dyskomfortu.

Stymulacja wpływa także na wegetatywny układ nerwowy, co przejawia się w zmianie rytmu oddechu, ucieplenia, potliwości skóry, oddziaływuje także na mięśnie gładkie, które działają poza wolą człowieka.

Odruchową dopowiedź na stymulację stref otrzymujemy u każdego człowieka i w każdym wieku, dlatego nie prawdziwe są opinie, które mówią, że terapia Vojty jest tylko dla niemowląt i nie można jej stosować po 3 roku życia. Oczywiście najlepsze rezultaty terapeutyczne uzyskujemy przy jak najwcześniejszym rozpoczęciu terapii, nawet, gdy dziecko jeszcze jest w inkubatorze, czy w pierwszych tygodniach życia, ale jeżeli dziecko trafia późno na terapię lub zaburzenia zostały wykryte w starszym wieku stosując terapię Vojty możemy cały czas wpływać na zniwelowanie przyczyny zaburzenia, lub przynajmniej ograniczać jego negatywne skutki i zapewnić pacjentowi jak najlepsze możliwości funkcjonalne.

Metoda Vojty to nie tylko terapia, ale także bardzo dokładna diagnostyka. Zawiera ona w sobie szczegółowe badanie pacjenta pod kątem, jakości wzorców ruchu w odniesieniu do idealnego rozwoju motorycznego oraz reakcje ułożeniowe, które pozwalają na ocenę stopnia zablokowania wzorca ruchowego i czy jest możliwość na jego poprawę.

Dzięki tak szczegółowemu systemowi diagnostyki możliwe jest bardzo wczesne wykrywanie u dzieci zaburzeń ruchowych, zanim staną się one wpełni widoczne i utrwalą się w układzie nerwowym oraz szybkie rozpoczęcie procesu usprawniania. Dzięki swojej sile oddziaływania terapeutycznego i wszechstronności terapia Vojty ma bardzo szerokie zastosowanie.

Wskazaniem do prowadzenia terapii są min.: zaburzenia neurokinezjologiczne (asymetria ułożenia, opóźnienie rozwoju ruchowego), utrwalone MPDz, niedowłady obwodowe (porażenie splotu ramiennego), wady wrodzone (artrogrypoza, przepuklina oponowo –rdzeniowa), kręcz szyi, dysplazja stawów biodrowych, deformacje stóp, zespół Downa i inne zespoły wiotkie. W stosunku do tak szerokiego wachlarza wskazań, przeciwwskazania są nieliczne tj.: ciężki stan kliniczny pacjenta, autyzm, łamliwość kości.

Metoda Vojty podobnie jak każda inna działalność fizjoterapeutyczna nie jest stuprocentowym środkiem leczniczym, ale w rękach doświadczonego terapeuty i przy wsparciu środowiska medycznego może być bardzo skutecznym narzędziem w walce o zdrowie pacjenta.

Opracowanie:
Mgr Sławomir Rolka
Terapeuta Metody Vojty
Kontakt: [email protected]